Herstel staat voorop. Dat is het eerste punt van de afspraken in het beleidsplan van GGZ Friesland. Landelijk hebben ggz-instellingen de ambitie uitgesproken om voor een derde meer herstel te gaan voor cliënten met ernstige psychische aandoeningen (EPA). Hoe is deze afspraak tot stand gekomen en hoe gaan wij hiermee aan de slag? Charlotte Smits, projectdirecteur en voorzitter van het Platform Herstel Ondersteunende Zorg, neemt ons mee in deze ontwikkeling en vertelt hoe GGZ Friesland deze ambitie wil waarmaken.
In oktober 2014 verscheen het rapport Plan van Aanpak EPA: ‘Over de brug’, dat geschreven is in opdracht van de partijen van het Bestuurlijk Akkoord GGZ. In het rapport staat de ambitie om een derde meer herstel te realiseren bij cliënten met EPA. ‘Over de brug’ beschrijft wat er nodig is om na de reorganisatie van de geestelijke gezondheidszorg herstelgerichte behandeling, begeleiding en ondersteuning te bieden aan meer dan 160.000 cliënten in Nederland met EPA.
Integrale benadering
Charlotte: ‘Mensen met een ernstige psychische aandoening kunnen alleen echt herstellen wanneer er naast hun medisch-psychiatrische behandeling voldoende aandacht is voor hulp en begeleiding op de verschillende levensgebieden. Dit betekent dat alle zorgpartijen één verantwoordelijkheid delen: dat zij samen zorgdragen voor het brede herstel van cliënten met EPA; dat kan de ggz niet alleen. Goede zorg omvat klinisch, maatschappelijk en persoonlijk herstel. Herstel is alleen te realiseren als alle betrokken partijen de zorg en begeleiding met elkaar afstemmen en samenwerken in een integrale benadering.’
GGZ Friesland trekt de doelgroep breder: een derde herstel voor alle cliënten. En, zoals net beschreven, het gaat dus niet alleen om onze eigen aandacht voor herstel, maar ook om het meekrijgen van ketenpartners in deze werkwijze. Charlotte: ‘Het individuele herstelproces van de cliënt kan alleen succesvol zijn als álle drie dimensies van herstel aan bod komen: terugdringen van symptomen, maatschappelijk herstel en herstel van de identiteit (persoonlijk herstel). Daar hoort ook de dimensie bij van het functioneel herstel; het herpakken van het dagelijks functioneren.’
Ambitieus
Charlotte wil als projectdirecteur een aanjager zijn in dit proces. ‘In februari zijn we met het Platform Herstel Ondersteunende Zorg gestart, een beweging in de organisatie waarin we met medewerkers uit de gehele organisatie willen bijdragen aan een ambitieus actieplan om een derde herstel te realiseren. Er zijn landelijk diverse bewegingen ontstaan na de publicatie van ‘Over de brug’, en na zorgvuldige afweging is het besluit genomen dat we gaan aansluiten bij het landelijk platform ‘Herstel voor iedereen’, dat een scherpe ambitie heeft neergezet: in drie jaar tijd een derde meer herstel bij alle cliënten. Instellingen die hierbij aansluiten, moeten een eigen actieplan presenteren voor hun eigen regio en instelling.’
Herstel is alleen te realiseren als alle betrokken partijen de zorg en begeleiding met elkaar afstemmen en samenwerken in een integrale benadering
‘We kijken naar een cultuuromslag die intern moet plaatsvinden. Dit vereist een ingrijpende verandering in de opstelling van alle medewerkers in onze organisatie. Het bijdragen aan klinisch herstel ligt bij de behandelaar in de ggz, het bijdragen aan maatschappelijk herstel ligt ook bij andere partijen. Hiervoor is échte samenwerking noodzakelijk en dient de behandelaar letterlijk “Over de Brug” te komen.’
Cultuuromslag
Volgens Charlotte draait het bij herstel om je relatie met de cliënt. ‘Hierbij gaat het om het feit dat je je bewust bent van je bejegening van de cliënt. Luister je écht goed? Maak je écht contact? Durf je nabij te zijn?’ Andries Baart, geestelijk vader van de presentietheorie, gaf vorig jaar tijdens het F-ACT congres in Amsterdam uitleg over de kern van deze theorie. ‘Hij benoemde het verschil tussen luisteren met een vol hoofd en écht luisteren. Als je druk bent in je hoofd, ben je er niet helemaal bij. Je vult zaken in, terwijl je daarmee essentiële informatie mist.’
De cultuuromslag die moet plaatsvinden gaat volgens Charlotte ook over het hebben van een uitnodigende houding en het opgeven van het willen beheersen: ‘De houding dat de dokter/behandelaar het wel weet, moet veranderen in: wat kan ik voor jou betekenen? Het is de zoektocht naar gelijkwaardigheid in de behandelrelatie. Natuurlijk blijf je wel de dokter en behandelaar, maar het vereist een andere houding. Ga naast de cliënt staan. Het herstelproces is eigendom van de cliënt. Wij ondersteunen daarbij. En daar
is een cultuuromslag voor nodig. Het betekent het onder de loep nemen van de relaties die jij hebt met cliënten en hun naasten.’
Herstel binnen HPO
‘Een goede hulpverlener zijn, is meer dan alleen je kennis’, zegt Charlotte. ‘Het gaat om een diversiteit aan competenties. Zoals bijvoorbeeld het beschikken over een empathische grondhouding, kunnen netwerken, open communiceren en vertrouwen hebben. Deze cultuuromslag past bij de HPO-organisatie die we willen zijn. Samen word je beter. Maar daarvoor moet je wel naar jezelf willen kijken. Het interne platform gaat medewerkers helpen om te komen tot een gewenste houding gericht op het verlichten en het vergroten van de eigen regie en autonomie van de cliënt.’
"Een goede hulpverlener zijn, is meer dan alleen je kennis. Het gaat om een diversiteit aan competenties"
Het kritisch naar jezelf kijken, omschrijft Charlotte als het herstel van de medewerker. ‘Je moet zelf voldoende hersteld zijn om naast de cliënt te kunnen staan. Door eigen worstelingen en het in beslag worden genomen door eigen problemen kun je dat niet ten volle doen. Als je je wilt doorontwikkelen, moet je naar jezelf kijken. Wat gaat goed? Wat kan beter? Het gaat om zelfreflectie in dit proces. Daarnaast moet er een openheid in teams komen om het er met elkaar over te hebben. Dat vereist vertrouwen in het team en een nieuwe vorm van openheid, maar het zorgt tevens voor een heel boeiend proces.'