De startbijeenkomst van MST Friesland mag een succes worden genoemd. Bijna tweehonderd belangstellenden lieten zich op maandag 29 oktober in Leeuwarden inspireren en bijpraten over nut en noodzaak van Multi Systeem Therapie in het algemeen en specifiek die voor gezinnen met kinderen waarbij mishandeling en verwaarlozing een rol speelt (MST-CAN). Ook werd casuïstiek besproken en konden vragen worden gesteld.
Om MST in Friesland mogelijk te maken, besloten vier Friese zorgorganisaties eerder dit jaar de handen op dit gebied ineen te slaan: Jeugdhulp Friesland, Fier, GGZ Friesland en Reik. Samen wordt een behandelprogramma gestart, gericht op jongeren van 12 tot 18 jaar met als doel het voorkomen van uithuisplaatsing. De behandeling is homebased; oftewel in de eigen omgeving van de jongeren.
Tijdens de MST-bijeenkomst werd duidelijk dat het voorkomen van uithuisplaatsing weliswaar primair het doel is, maar dat MST ook in andere gevallen ingezet kan worden als dat niet lukt. Bijvoorbeeld om de uithuisplaatsing dan op z’n minst zo kort mogelijk te laten zijn.
Op enkele plekken in met name het zuiden van Nederland bestaat MST al; samen met Vlaanderen werden in totaal al negenduizend families geholpen door deze theorie. Friesland is een onontgonnen gebied op dit vlak. Tijdens de bijeenkomst werd dan ook uitleg gegeven en informatie geboden. Praktijkverhalen werden verteld en ook de verschillende soorten MST kwamen aan bod. Naast de ‘algemene’ MST zal in Friesland ook MST-CAN worden gestart. Voor een derde variant, MST-PSB (gericht op jongeren met grensoverschrijdend seksueel gedrag) geldt dat vooralsnog niet.
Wanneer wel en wanneer niet?
Wie in het Van der Valk Hotel zijn oor te luister legde bij de aanwezigen, kon merken dat veel ketenpartners aanwezig waren. Van behandelaren en andere zorgprofessionals tot arbeidsmarktcommunicatiespecialisten en wijk- en gebiedsteammedewerkers. Met name welke jongeren tot de doelgroep behoren, was in de wandelgangen een van de vooraf veel gestelde vragen.
De zogeheten inclusie- en exclusiecriteria boden daar kort na de start van de bijeenkomst meteen een duidelijk antwoord op. Het is bedoeld voor de jongeren in deze leeftijdsgroep die het risico lopen uit huis geplaatst te worden door antisociaal of delinquent gedrag, inclusief middelenmisbruik. Maar ook voor hen die met het justitiële systeem in aanraking zijn gekomen of zedendelicten hebben gepleegd in combinatie met antisociaalgedrag.
Dat laatste is belangrijk. Ontbreekt dat namelijk, dan komt een jongere niet ‘in aanmerking’ voor MST maar voor de gespecialiseerdere variant MST-PSB. Jongeren die op zichzelf wonen of waarbij sprake is van acuut risico op (zelf)moord of psychose zijn ook uitgesloten, net als wanneer ze tot de EPA-doelgroep behoren. Voor dergelijk ernstige psychiatrische klachten zijn andere behandelingen meer toereikend.
Behandelprincipes
Therapeuten, of zij die daartoe getraind willen worden, hebben een negental behandelprincipes die ze kunnen omarmen als het MST betreft. Het gaat daarbij tijdens de drie tot vijf maanden durende behandeling in eerste instantie om de ‘fit’, oftewel: begrijpen wat de samenhang is tussen probleemgedrag van de jongere en de omringende factoren. Om een verandering te bewerkstelligen, wordt therapeuten aangeraden tijdens de behandeling positief te zijn en de sterke kanten van het systeem te gebruiken. Binnen de familie van de jongere moet vervolgens gestimuleerd worden de verantwoordelijkheid te vergroten en te nemen.
Miranda van der Linde, directeur van MST Nederland betitelde het behandelprogramma als ,,maatwerk”, een veelgehoorde term die de spijker op de kop slaat. Want elke jongere, elk gezin en elke familie en omgeving - en dus elk systeem - is anders. Interventies zijn bij MST gericht op het hier en nu en niet op het verleden. Zaak is ook dat een interventie zich baseert op een reeks van gedragingen en dat die worden aangepast aan de behoeften én ontwikkeling van ouders en jongere zelf. Een wekelijkse of zelfs dagelijkse inspanning is daarbij gevraagd.
Hoe effectief een interventie is, wordt bijgehouden door vanuit alle perspectieven te evalueren. Therapeuten zijn daarbij verantwoordelijk voor het weghalen van eventuele barrières. En ze moeten inzetten op een, volgens de MST-principes, langdurig behoud van de therapeutische verandering. Dit om het beste resultaat te bereiken.
Vragen
Iets nieuws zoals in dit geval MST roept vragen op, zoveel werd duidelijk. Vragen die echter niet voortkwamen uit kritiek, maar uit interesse. Want is MST in de praktijk bijvoorbeeld 24-uur, 7 dagen per week? Dat kan, zo luidde het antwoord, mits er sprake is van een onveilige situatie die acute ondersteuning behoeft. Bij MST is het echter niet altijd nodig om langs te gaan; ondersteuning kan ook telefonisch geboden worden en bovendien kunnen vooraf afspraken worden gemaakt over mogelijke interventies.
De ervaringen met MST zijn niet alleen in Nederland positief, ook in het buitenland. Want inmiddels is het in veertien landen geïmplementeerd. Daartoe behoren naast ons land ook andere Europese landen. Zo kennen ze in België en Zwitserland al MST, net als in het Verenigd Koninkrijk (Engeland, Schotland en Noord-Ierland) en Scandinavië (Noorwegen, Zweden en Denemarken). Elders op de wereld geldt dat voor Noord-Amerika (VS en Canada) en Oceanië (Australië en Nieuw-Zeeland), terwijl Chili in Zuid-Amerika het eerste en enige land is tot nu toe.
MST-CAN: specifiek en succesvol
Internationaal van aard is ook MST-CAN. Deze variant bleek in enkele van eerder genoemde landen ook al een doorslaand succes. Zo is het overduidelijk kostenbesparend, aldus internationale onderzoeken. Dat bepleitte ook de tijdens de bijeenkomst aanwezige Amerikaanse expert Melanie Duncan. De variant richt zich op ‘Child Abuse and Neglect’, vandaar mishandeling en verwaarlozing.
In Nederland wordt Friesland de zesde regio met een MST-CAN-team na Amsterdam (2), Rotterdam (2) en Den Bosch. Maar wanneer wordt deze variant gebruikt, in plaats van ‘reguliere’ MST? Ook die vraag brandde op vele lippen. Samen met Van der Linde gaf Duncan daar tijdens een presentatie antwoord op.
Zo moet er sprake zijn van logischerwijs een gezin of familie waarin sprake is van fysiek geweld of verwaarlozing met een melding daarvan die niet ouder is dan 180 dagen. Het moet daarbij gaan om kinderen in de leeftijd van 6 tot en met 17 jaar, ook zij die al uit huis zijn maar mét een kans op een snelle terugkeer naar het eigen gezin.
Is dat laatste niet het geval, dan wordt MST-CAN niet ingezet. Dat geldt eveneens als een jongere al ergens anders woont of wanneer er sprake is van een niet voldoende onderbouwde rapportage over een gezinssituatie en de eventuele misstanden waarvan sprake is.
Specifieke casuïstiek dus, daarin zien we MST-CAN terug. Dat het effectief en kostenbesparend is volgens internationale studies is mooi en dat het nuttig is, is begrijpelijk. Maar, zo vroeg een enkeling zich af, hoe gaan MST en MST-CAN dan door de samenwerkende Friese organisaties opgepakt worden? Daarop gaf Barbara Fischer van Fier een helder antwoord. ,,Belangrijk is dat we nu de verbindingen tussen de betrokken instanties verder uitwerken. Het is nog niet tot in alle details uitgewerkt hoe we MST gaan toepassen. Maar dat we dat mét elkaar gaan doen, is overduidelijk.”
En daarin zit de kracht. Het bleek in het buitenland al en in het binnenland evenzeer. De vier Friese instanties zien het zitten, Van der Linde was namens MST Nederland ook enthousiast. Het is nu zaak dat alle vacatures worden vervuld. Want die zijn er nog voor het Friese team. ,,Eind november is ons streven”, gaf Odette Brand namens Jeugdhulp Friesland de aanwezigen nog mee. ,,Maar we kunnen pas starten als het team compleet is.” Solliciteren kan dus; meer informatie daarover is te vinden op de websites van de betrokken organisaties.